Strzelno wśród Pomników Historii

Zespół dawnego klasztoru norbertanek w Strzelnie na liście dziesięciu nowych Pomników Historii. Stosowne rozporządzenia wręczył 20 kwietnia w Pałacu Prezydenckim w Warszawie Andrzej Duda. Dokument odebrał ks. kan. Otton Szymków, proboszcz miejscowej parafii pw. Świętej Trójcy.

W krótkim przemówieniu Prezydent Polski przypomniał, że chciał, żeby na 100-lecie odzyskania niepodległości na liście Pomników Historii znalazło się 100 obiektów. Tymczasem wicepremier, minister kultury prof. Piotr Gliński przekazał mu, że będzie ich „trochę ponad 100”. „Bardzo dziękuję, że lista Pomników Historii będzie uwzględniała tak ważne i tak bliskie wielu Polakom, tak znane miejsca, które wszyscy podziwiamy” – podkreślił Prezydent.

Dziękował za opiekę nad „piękną, zabytkową substancją, nad tymi wielki świadectwami naszej historii, nad tymi wielkimi świadectwami naszych dziejów, czy w ogóle dziejów tych części dzisiejszej Polski, bo przecież nie wszystkie z tych obiektów były zbudowane polskimi rękami” – mówił Andrzej Duda. Wyjaśnił, że choć zrządzeniem losu znajdują się one dziś w granicach Polski, to stanowią bogactwo kultury europejskiej. „Ogromnie się cieszę, że z tym większą radością i z tym większym zainteresowaniem nasi rodacy i turyści z zagranicy będą przybywali, żeby te Państwa perełki w naszej historii, kultury, podziwiać” – mówił Prezydent, zwracając się do osób reprezentujących obiekty, które zostały wpisane na listę Pomników Historii.

Rozporządzenie z rąk Prezydenta RP odebrał proboszcz i kustosz zabytkowego zespołu w Strzelnie ks. kan. Otton Szymków, któremu towarzyszyli przedstawiciele władz Województwa Kujawsko-Pomorskiego.

Obok Strzelna na liście Pomników Historii znalazły się: Twierdza Wisłoujście w Gdańsku, zespół dworsko-parkowy w Koszutach, zespół zamkowo-parkowy w Krasiczynie, zespół katedralno-zamkowy w Kwidzyniu, zamek biskupów warmińskich w Lidzbarku Warmińskim, Wzgórze Tumskie w Płocku, zespół pałacowy z ogrodem i parkiem w Rogalinie, sanktuarium w Świętej Lipce oraz ruiny zamku krzyżackiego w Ujeździe.

Zespół dawnego klasztoru Norbertanek w Strzelnie, z kościołem pw. św. Prokopa, kościołem pw. Świętej Trójcy, klasztorem oraz dworem prepozytów (obecną plebanią), stanowi unikatowy w skali ogólnopolskiej zespół zabytkowy o wyjątkowej wartości artystycznej i historycznej. Strzelno było siedzibą jednego z najstarszych żeńskich zgromadzeń zakonnych w Polsce i dziś jest najlepiej zachowanym przykładem, a zarazem podstawowym źródłem wiedzy, na temat budownictwa zgromadzenia premonstratensów w naszym kraju. Przyjmuje się, że klasztor został założony w latach 80. XII w. Również w 4. ćw. XII w. miały zostać zbudowane oba romańskie kościoły, które pomimo burzliwych dziejów zachowały autentyczność i integralność substancji zabytkowej. W kościele pw. Świętej Trójcy, który przy stosunkowo niewielkich rozmiarach reprezentuje wyjątkowo bogaty program przestrzenny, dokonane przebudowy nie naruszyły zasadniczej struktury pierwotnej świątyni. Warto przy tym podkreślić, że wyjątkowy na gruncie polskim układ prezbiterium jest prawdopodobnie odniesieniem do francuskich kościołów grupy kluniackiej.

Bezcenną wartość posiadają elementy romańskiej dekoracji rzeźbiarskiej – kolumny oraz tympanony. To właśnie w Strzelnie znajduje się nie tylko najliczniejszy, ale także najbardziej oryginalny zespół rzeźby romańskiej na terenie naszego kraju. Dekorowane wizerunkami Cnót i Przywar kolumny, stawiają założenie wśród najważniejszych miejsc w historii sztuki polskiego średniowiecza. Unikatowe na tle Europy dzieła, wyróżnia wysoka jakość artystyczna oraz pozbawiony analogii program ikonograficzny. Nigdzie indziej w Polsce nie zachowała się też in situ taka ilość romańskich rzeźbionych tympanonów związanych z jednym miejscem (trzy, czwarty to rekonstrukcja tympanonu zniszczonego w 1945 r.).

Wzgórze klasztorne na trwałe wpisane jest w krajobraz historyczny i duchowy Kujaw oraz Polski. Przez siedem wieków norbertanki strzeleńskie kontynuowały nie tylko tradycję swego zgromadzenia, ale także gromadziły i chroniły dzieła sztuki sakralnej o znacznej wartości historycznej i artystycznej. Wagę założenia podkreślają – silnie utrwalone w lokalnej tradycji – jego związki z rodem Duninów: Jan Długosz przypisywał palatynowi księcia Bolesława Krzywoustego, wojewodzie Piotrowi Włostowicowi fundację kościoła w Strzelnie (pw. św. Krzyża i Najświętszej Marii Panny), natomiast Zgromadzenie Sióstr Kanoniczek Regularnych Zakonu Premonstratensów sprowadził na Kujawy zapewne wnuk Włostowica Piotr Wszeborowic, wojewoda kujawski z nadania księcia Mieszka Starego. Przez wiele kolejnych lat norbertanki cieszyły się przywilejami i nadaniami z rąk biskupów kujawskich, możnowładców, książąt oraz polskich królów.  

źródło: www.prezydent.pl
Fot. FB parafia Strzelno