U Długosza czytamy, że urodził się w plebejskiej rodzinie mieszkającej w Żninie (stąd przydomek – ze Żnina). W innych materiałach źródłowych informacja ta nie znajduje jednak potwierdzenia. Współcześnie przyjmuje się, że był potomkiem jednego z wielkopolskich rodów rycerskich: Porajów-Różyców albo Pałuków. Wiadomo również, że posiadał wiedzę z zakresu teologii oraz prawa i że przed objęciem arcybiskupstwa gnieźnieńskiego był prepozytem kapituły metropolitalnej. Urząd arcybiskupa metropolity gnieźnieńskiego objął w 1124 roku. Za jego czasów metropolia gnieźnieńska znacznie się powiększyła. W jej skład, oprócz archidiecezji gnieźnieńskiej, wchodziło aż osiem diecezji: krakowska, wrocławska, poznańska, kruszwicka, włocławska, płocka, lubuska i prawdopodobnie pomorska. Mimo, iż dobrze zarządzane, mogły stracić swoją suwerenność. W 1133 roku papież Inocenty II, pod wpływem nalegań arcybiskupa Magdeburga Norberta z Xanten, zdecydował o włączeniu ich do metropolii niemieckiej. Konsekwencje tej decyzji były poważne. Gniezno zostało pozbawione praw metropolitalnych, a Kościół w Polsce tracił niezawisłość. Kryzys zażegnał abp Jakub, który wraz z księciem Bolesławem Krzywoustym podjął energiczne starania o zniesienie zależności metropolii gnieźnieńskiej od Magdeburga. Wysiłki przyniosły owoce. W 1136 roku papież Inocenty II bullą protekcyjną Ex commisso nobis a Deo (zwaną Bullą Gnieźnieńska lub Złotą Bullą) zagwarantował w pełni prawa metropolitalne arcybiskupów gnieźnieńskich. Jakub ze Żnina był sprawnym administratorem. Z jego inicjatywy rozpoczęto budowę kolegiaty w Tumie pod Łęczycą, w której planował organizować kościelne i państwowe zjazdy. W 1138 roku zaprzysiągł wraz z całym episkopatem testament Bolesława Krzywoustego regulując sprawę podziału królestwa pomiędzy synów zmarłego. W wynikłym później sporze stanął po stronie książąt juniorów, a Władysława II, po bezskutecznych namowach do złożenia broni, obłożył klątwą. Zmarł w 1148 roku.
