„Gniezno 1025. Kolebka królestwa” – wystawa w Muzeum AG
W Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej otwarto 5 kwietnia jubileuszową wystawę „Gniezno 1025. Kolebka królestwa”, na której prezentowane są wybrane zabytki nawiązujące do pierwszych koronacji królewskich w Gnieźnie. Wernisaż poprzedziła prezentacja monografii wydanej pod tym samym tytułem z okazji 1000-lecia koronacji pierwszych królów Polski w katedrze gnieźnieńskiej.
Sobotnie spotkanie w Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej było kolejnym wydarzeniem wpisującym się w kalendarz gnieźnieńskich obchodów jubileuszowych, których punktem centralnym będą kwietniowe uroczystości z udziałem Episkopatu Polski i najwyższych władz państwowych. Otwarcie wystawy poprzedził wykład dr. hab. Jerzego Pysiaka z Instytutu Historycznego UW nt. polskich insygniów królewskich. Prelegent był również jednym z recenzentów monografii „Gniezno 1025. Kolebka królestwa”, która zaprezentowana została podczas spotkania. Wydawnictwo składa się z ośmiu artykułów, z których każdy jest ściśle powiązany z tematem koronacji królewskich w katedrze gnieźnieńskiej. Treść monografii jest podsumowaniem dotychczasowych badań archeologicznych, historii sztuki z zakresu złotnictwa, studiów nad biblią oraz historią Polski około roku 1025.
Tytuł monografii jest jednocześnie tytułem wystawy czasowej „opowiadającej” o pierwszych koronacjach królewskich w Gnieźnie, a także wydarzeniach wcześniejszych, które okazały się kluczowe dla rozwoju młodego państwa polskiego jak chrzest Mieszka I czy Zjazd Gnieźnieński w roku 1000. Tłem dla prezentowanych zabytków są wieloformatowe grafiki i obrazy m.in. współczesne wizerunki pięciu władców koronowanych w Gnieźnie. Wśród bezcennych eksponatów zobaczyć można wiele cennych zabytków piśmienniczych z Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie m.in. Złoty Kodeks Gnieźnieński (wystawiany tylko przez kilka dni) oraz Pontyfikał Rzeszowskiego. Prezentowany jest Kielich Królewski z XII wieku, bezcenne denary, relikwiarz ręki z relikwiami św. Wojciecha podarowanymi przez Bolesława Chrobrego Ottonowi III oraz herma z Płocka z fundacji Kazimierza Wielkiego, ukoronowana autentycznym diademem piastowskim (tzw. diadem płocki) z końca XIII wieku.
Ekspozycję wraz z uczestnikami spotkania obejrzeli Prymas Polski abp Wojciech Polak i biskup pomocniczy gnieźnieński Radosław Orchowicz. Obecni byli także dyrektorzy muzeów diecezjalnych, uczestniczący w Gnieźnie w ogólnopolskim zjeździe muzealników kościelnych, który zakończył się 5 kwietnia.
Główne uroczystości 1000-lecia koronacji Bolesława Chrobrego i Mieszka II Lamberta odbędą się w Gnieźnie w dniach 26-27 kwietnia, razem z odpustem ku czci św. Wojciecha. Obchody będą miały charakter państwowy i kościelny. W Gnieźnie odbędzie się m.in. wspólne posiedzenie Sejmu i Senatu z udziałem Prezydenta RP Andrzeja Dudy. W programie jest także koncert koronacyjny i poświęcenie tablicy upamiętniającej jubileusz. Główne obchody kościelne rozpoczną się w sobotę 26 kwietnia wieczorem nieszporami ku czci św. Wojciecha. W niedzielę w katedrze gnieźnieńskiej celebrowana będzie uroczysta Msza św. pod przewodnictwem legata papieskiego kard. Kazimierza Nycza.
Jubileusz 1000-lecia koronacji Bolesława Chrobrego i Mieszka II Lamberta to kolejne obchody znaczących rocznic historycznych po świętowanym w 2016 roku 1050-leciu Chrztu Polski i obchodzonej w 2017 roku 600. rocznicy prymasostwa polskiego. Te trzy dziejowe wydarzenia były ściśle związane z Gnieznem będącym w państwie Piastów ważnym ośrodkiem politycznym i duchowym. Tym drugim pozostało przez całe dzieje Polski ze względu na obecność w katedrze gnieźnieńskiej relikwii św. Wojciecha. Ciało męczennika sprowadził do Gniezna w 997 roku Bolesław Chrobry. W 1000 roku do jego grobu pielgrzymował cesarz Otton III, ogłaszając podczas słynnego Zjazdu Gnieźnieńskiego utworzenie przez papieża Sylwestra II archidiecezji i metropolii gnieźnieńskiej z trzema podległymi biskupstwami w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu – pierwszej samodzielnej organizacji kościelnej na ziemiach polskich, która znacznie umocniła młode państwo polskie także w wymiarze politycznym.
Zjazd gnieźnieński był również przełomem w staraniach Bolesława Chrobrego o koronę. Niektórzy historycy za koronację uznawali opisany przez Galla Anonima gest nałożenia przez Ottona III na głowę Bolesława Chrobrego cesarskiego diademu. Zdaniem większości było to jednak mające rangę symbolu wyróżnienie potwierdzające status Bolesława jako samodzielnego władcy chrześcijańskiego i cesarskiego sprzymierzeńca. Na koronację książę polański musiał czekać jeszcze ćwierć wieku, a finalizację starań zatrzymała przedwczesna śmierć Ottona III (zmarł 1002 r.) i papieża Sylwestra II (zmarł 1003 r.). Następca młodego cesarza – Henryk II nie był Bolesławowi Chrobremu przychylny, a wzajemnych relacji nie poprawiała wieloletnia wojna. Dopiero więc śmierć cesarza w 1024 roku i dokonana w tym samym czasie zmiana na tronie papieskim przyniosła sposobną chwilę.
Bolesław Chrobry koronował się w 1025 roku. Historycy są dość zgodni w kwestii daty dziennej i miejsca. Uroczystość odbyła się w Wielkanoc 18 kwietnia lub w uroczystość św. Wojciecha 23 kwietnia. Terminem branym pod uwagę, choć zdecydowanie rzadziej, są również Zielone Świątki, które w 1025 roku przypadały 6 czerwca (17 czerwca Bolesław zmarł). Miejscem była prawie na pewno katedra gnieźnieńskie – kościół arcybiskupów gnieźnieńskich, którzy mieli prawo i przywilej namaszczenia króla. W 1025 roku arcybiskupem gnieźnieńskim był bliżej nieznany Hipolit. On również koronował jeszcze w tym samym roku, najprawdopodobniej na Boże Narodzenie, syna Bolesława Mieszka II Lamberta i jego żonę Rychezę, pierwszą królową Polski.
