Inowrocław: 90. rocznica Zjazdu Eucharystycznego

W tym roku przypada 90. rocznica pierwszego Zjazdu Eucharystycznego w Polsce, który odbył się w dniach 25-26 czerwca 1927 roku w Inowrocławiu. Wzięło w nim udział 15 tysięcy osób z Polski i zagranicy.

Wśród uczestników byli biskupi, kapłani, osoby konsekrowane i pielgrzymki z różnych stron kraju. Do Inowrocławia przyjechali także przedstawiciele duszpasterstwa emigracyjnego z Niemiec i Ameryki oraz reprezentant papieża Piusa XI. Było to także pierwsze publiczne wystąpienia Prymasa Augusta Hlonda w purpurze kardynalskiej. Wspomniał o tym w swoim przemówieniu inauguracyjnym, mówiąc: „Niezmiernie się cieszę, że po raz pierwszy od mej nominacji kardynalskiej, opuszczając mury pałacu prymasowskiego i na szerokie niwy mojej archidiecezji wychodząc, biorę udział w tym właśnie pierwszym Zjeździe Eucharystycznym”.

Swoisty program Zjazdu stanowiły słowa Prymasa Hlonda zawarte w liście do komitetu VIII Zjazdu Katolickiego i Pierwszego Kongresu Eucharystycznego w Inowrocławiu: „Bez życia eucharystycznego nie ma życia katolickiego, a wszelkie hasła odrodzenia duszy polskiej pozostać muszą pustemi frazesami, jeżeli Eucharystia nie stanie się słońcem i sercem naszego życia religijnego”. I kolejne słowa Prymasa: „Ludzkość znużyła się na drogach nieprawości, na drogach liberalizmu, który duszy, nawet kieszeni ludzkich nie zapełnił, na hasłach wywrotowych, bo za nimi pustka i nieszczęście. – Ludzkość dzisiaj szuka Boga, powrotu do czegoś głębszego i trwalszego, do zasad wiecznych, do odnowienia duszy. (…) Dzisiejszy Zjazd Katolicki ma to zadanie, żeby ten powrót duszy do Kościoła ułatwić i naprzód go pchnąć silniej przez poznanie prawd eucharystycznych i wysunięcie tych wszystkich haseł, co nas wszystkich zaprowadzać mają do odrodzenia narodu. (…) Myśl katolicka pojmuje prawdziwe odrodzenie człowieka przez łaskę Bożą. Nie tylko raz po raz po spowiedzi łaska Boża winna królować w sercach polskich, ale stale i bezustannie. Dopiera taka dusza, przez którą przepływa strumień łaski Chrystusowej jest zdolna się odrodzić i naprawdę jest katolicką i Chrystusową.” Tyle Kardynał Hlond.

Bp Wincenty Tymieniecki z Łodzi rozpoczął szereg sześciu odczytów, jakie stanowiły główny trzon Zjazdu, a mówił na temat „Eucharystia źródłem, osią i ogniskiem życia religijnego”. Hierarcha apelował o zwołanie wszechpolskiego zjazdu eucharystycznego oraz o szerzenie „wśród dziatwy” Krucjaty eucharystycznej. Kolejny mówca, ks. dr Karol Mazurkiewicz, profesor Seminarium Duchownego w Poznaniu, znawca pedagogiki mówił na temat „Eucharystia, a współczesne zagadnienia wychowawcze”, podkreślając m.in., że „pedagog katolicki nie może poprzestać na kulturze wody i mydła, lecz winien w dusze młode wszczepiać najszlachetniejszy szczep Ciała i Krwi Pańskiej, co się przy nowoczesnym systemie podkreślania indywidualizmu ucznia tembardziej udać może”.

Kongresowy wykład „Eucharystia a wychowanie” Matki Urszuli Ledóchowskiej, dzisiejszej Świętej, relacjonowany był w sposób niezwykle serdeczny. W tym miejscu warto przywołać bardzo barwną relację ks. Nikodema Lubomira Cieszyńskiego, która zamieszczona została w Rocznikach Katolickich: „Silne wrażenia całodzienne, blisko czterogodzinne już obrady, tłoczenie się w dusznej, nie dość kulturalnej sali legły znużeniem na zebranych. W takiej chwili stanęła na mównicy Matka Ledóchowska z Pniew. Już samo zjawisko tej dostojnej zakonnicy-damy w aureoli srebrzystego włosa, owianego wielkiemi tradycjami historycznemi wzbudziło zajęcie, kiedy z jej młodego, rzeźkiego, melodyjnego głosu spłynęły słowa górne i poetyckie, nabrzmiałe bujną treścią, jakoby zefir rzeźwiący poszedł przez zgromadzenie, pierzchło zmęczenie, prąd świeżego powietrza rozszerzył płuca, ożywił serca. Rzadko pewnie ma się sposobność spostrzeżenia, jak czar wymowy prawdziwej działa nie tylko podniecająco, ale i rzeźwiąco jak było tym razem. A mówiła prelegentka czy raczej mówczyni (ani kartki nie miała przed sobą) na temat dość ograny, bo o stosunku matki do dziecka zbliżającego się do Eucharystji. Mimo to wydobyła tyle siły i świeżości myśli nowych, namotała spostrzeżenia trafne na tyle powiedzeń oryginalnych o spaczonem wychowaniu dziecka, owiała wszystko prawdziwem tchnieniem „z pagórków wieczystych”, że rzeczywiście między referatami wszystkiemi referat Matki z Pniew jaśniał najwyraziściej, co więcej, śmiało to powiedzieć i trzeba: nie zdarzyło mi się słyszeć takiego referatu wśród licznych zjazdów polskich, był to referat-wzór, jaki winien organizatorom i mówcom zjazdowym w Polsce bezustannie stać na oczach, by wreszcie sprawę referatów-mów postawić na właściwej wyżynie.”

Drugiego dnia zjazdu wygłoszono trzy główne referaty stanowe. Prof. Klemens Jędrzejewski z Płocka mówił nt. „Eucharystia a świat męski”, Tadeusza Kuczma, doktor nauk prawnych z Poznania poruszył problematykę „Eucharystia a młodzież”, zaś referat „Eucharystia a świat kobiecy” znanej działaczki wielkopolskiej Anny Suchockiej z Pleszewa (nota bene babci premier Hanny Suchockiej) wzbudził zainteresowanie i uznanie słuchaczy. Przywoływany wcześniej ks. Cieszyński zauważył: „Mimowoli cisnęło się to spostrzeżenie, że jak za życia P. Jezusa tak i dziś kobiety najsubtelniej odczuwają cichą i heroiczną miłość Zbawcy eucharystycznego.” Dziennik Kujawski, relacjonując wystąpienie Anny Suchockiej, podawał m.in. „Prelegentka uwydatniła, jak wielki jest wpływ kobiety samej na społeczeństwo, a zatem jaką ważną troską powinna być strona moralna każdej kobiety. Nie ominęła również i obecnej emancypacji, która nieraz zwraca się w złym kierunku w swym gorączkowem dążeniu do zrównania się i upodobnienia we wszystkiem z mężczyzną. (…)  Na zakończenie poddała te cechy, jakie winny zdobić charakter prawdziwej kobiety, a mianowicie w cichości spełniać wolę Bożą, bez amerykańskiego afiszowania się kroczyć ścieżkami życia i też cicho doczekać zgonu.”

Zasygnalizować wypada, że poza obradami plenarnymi, odbywano liczne spotkania, prowadzone w sekcjach tematycznych. Wiele przeżyć duchowych towarzyszyło uczestnikom kongresu i mieszkańcom Inowrocławia dzięki uroczystym nabożeństwom, procesjom eucharystycznym oraz całonocnej adoracji Najświętszego Sakramentu w kościele farnym Świętego Mikołaja. Relacjonujący inowrocławski Kongres przekazują informację o wyjątkowym kazaniu wygłoszonym podczas sumy pontyfikalnej przez najmłodszego wówczas biskupa polskiego, Karola Radońskiego z Poznania. „Należał on zawsze do lepszych mówców kościelnych w Poznaniu, ale tutaj czy pod wrażeniem swej godności, pierwszy raz tak publicznie obnoszonej czy uskrzydlon tętnem przepotężnej chwili objawił się po prostu jako mówca wybitny, par excellence kościelny, którym grono biskupie pochlubić się może. Rzadko słyszy się kazanie odpowiadające wymogom wymowy kościelnej tj. dość wzniosłe, Boże, krytycznie ujęte, doniośle a z umiarem rozbrzmiewające, szczere i pokorne a mocne: więc serce biło coraz głośniej, kiedy kaznodzieja z twarzą płonącą, z okiem jarzącem rozwodził się o sile eucharystycznej, tajemniczo działającej w narodzie (…).” Proroczo brzmią dzisiaj słowa jednego z opisujących, przed 85 laty, inowrocławski zjazd: „Jako pierwszy zjazd eucharystyczny w Polsce ostanie się granitowym kamieniem milowym, na którego katolicyzm polski i w późniejszych pokoleniach oglądać się będzie”.

Kolejne Kongresy diecezjalne odbywały się we Lwowie, w Łodzi, Częstochowie, Siedlcach, Sosnowcu i w Toruniu, przygotowując I Narodowy Kongres Eucharystyczny w Poznaniu, który odbył się w czerwcu 1930 r. Dopiero w 1987 r. odbył się II Krajowy Kongres Eucharystyczny, który otworzył Jan Paweł II podczas swojej III pielgrzymki do Ojczyzny, której towarzyszyły pamiętne słowa powitania: „O ziemio polska! Ziemio trudna i doświadczona! Ziemio piękna! Ziemio moja! Bądź pozdrowiona.” Wtedy to, w 1987 r., Prymas Polski Kardynał Józef Glemp skierował list pasterski do kapłanów i wiernych archidiecezji gnieźnieńskiej z okazji beatyfikacji biskupa Michała Kozala i 60. rocznicy Pierwszego Diecezjalnego Kongresu Eucharystycznego. Ksiądz Prymas pisał m.in. „Najmilsi! Nie możemy takiej rocznicy przemilczeć, zwłaszcza na Kujawach. Aby przypomnieć 60. rocznicę pierwszego Kongresu lokalnego, pragnę osobiście poprowadzić procesję eucharystyczną w Inowrocławiu w niedzielę oktawy Bożego Ciała, dnia 21 czerwca 1987 roku. Procesja rozpocznie Drugi Kongres Eucharystyczny Kujaw Zachodnich. Zachęcam poszczególne parafie inowrocławskie i kujawskie do urządzenia Dnia Eucharystycznego, w którym uwzględnione będą: 

Msza święta, procesja, adoracja, wykłady. Zakończenie Kongresu Eucharystycznego Ziemi Kujawskiej będzie miało miejsce w niedzielę  30 sierpnia (br.) Będzie to nabożeństwo dziękczynne w inowrocławskiej farze, podczas którego uwzględnimy 750. rocznicę przybycia Ojców Franciszkanów do Inowrocławia. Wieczorem tego dnia odbędzie się sympozjum teologiczne poświęcone religijności eucharystycznej, szczególnie na Kujawach, u Księży Oblatów w Markowicach.” III z kolei Krajowy Kongres Eucharystyczny odbywał się w Warszawie w czerwcu 2005 roku wraz z beatyfikacją kapłanów: Władysława Findysza, Bronisława Markiewicza i Ignacego Kłopotowskiego pod przewodnictwem Prymasa Polski Kardynała Józefa Glempa. Istnieje inowrocławska klamra łącząca I Zjazd Eucharystyczny z 1927 roku z II Krajowym Kongresem z 1987 r. i III Kongresem z 2005 r., w których wielki swój udział miał Prymas Polski Kardynał Józef Glemp, urodzony w mieście I Kongresu Eucharystycznego w dwa lata po wydarzeniu, które przywołujemy.

J. Nijak
Fot. archiwum P. Strachanowski