Śladami Żydów Gnieźnieński

W gnieźnieńskim Ratuszu odbyło się 17 stycznia spotkanie panelowe poświęcone społeczności żydowskiej zamieszkującej Gniezno w XIX i na początku XX wieku oraz zachowanym artefaktom i judaicom. Wydarzenie zorganizowano w ramach ogólnopolskich obchodów XXIII Dnia Judaizmu. 

W spotkaniu udział wzięli m.in. Prymas Polski abp Wojciech Polak, Jarosław Sellin, sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Alicja Kobus, wiceprzewodnicząca Rady Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich RP oraz przedstawiciele lokalnych władz. Do wysłuchania prelekcji zaproszono też młodzież i wszystkich zainteresowanych mieszkańców Gniezna.

Część wykładową otworzyła prezentacja Mikołaja Wojciechowskiego z Katedry Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego, który przedstawił zachowane i odnalezione w zasobach Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie fragmenty hebrajskich rękopisów. Jak dotąd zidentyfikowano je w liczbie 13, w tym 10 pochodzi z kodeksów, 3 zaś ze zwojów Tory. W większości zostały one wykorzystane przy oprawie innych ksiąg m.in. akt kapitulnych i dotyczą liturgii, studiów biblijnych i prawodawstwa.

Uczestnicy spotkania wysłuchali również wykładu ks. dr. Jarosława Bogacza, diecezjalnego konserwatora zabytków i dyrektora Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej, który opowiedział o zachowanych w zbiorach katedralnych judaicach. Jest ich bardzo niewiele i są to przede wszystkim przedstawienia Izraelitów w katedrze gnieźnieńskiej, a także nawiązania do Starego Testamentu na kielichach „Trzemeszeńskim” i „Królewskim”. Ich historię, a zwłaszcza bogatą symbolikę kapłan tłumaczył w odniesieniu do wiedzy, mentalności i kultury czasów, w których powstały, wzbogacając przekaz dodatkowo przykładami z innych krajów europejskich.

Trzecim panelistą był Marek Szczepaniak, szef gnieźnieńskiego Oddziału Archiwum Państwowego, który przybliżył słuchaczom szczegóły łączenia żydowskich gmin wyznaniowych na pograniczu Wielkopolski i Pałuk.

Prelekcjom towarzyszyła wystawa poświęcona dokumentacji własności gminy żydowskiej przed II wojną światową oraz obrazowi gnieźnieńskiej społeczności żydowskiej w XIX i na początku XX wieku. Można zobaczyć m.in. plany ulic dawnego Gniezna z zaznaczonymi miejscami należącymi do gminy żydowskiej, a także usytuowanie synagogi, szkoły i cmentarzy. Całość ilustrują scany zachowanych zdjęć archiwalnych.

Wystawa przybliża też historie rodów i biografie wybitniejszych postaci urodzonych i związanych z Gnieznem jak choćby śpiewaka operowego Wernera Alberti, który urodził się w Gnieźnie jako Wojciech Krzywonos.

Na podłodze holu Ratusza wyklejono także mapę Gniezna z oznaczeniem ulic i miejsc należących do wyznawców judaizmu, która ułatwia ich lokalizację we współczesnym mieście.

Wystawa będzie otwarta do 29 lutego. Wstęp jest wolny.

B. Kruszyk KAI
Fot. B. Kruszyk