W Inowrocławiu o dwóch płucach Europy

Z okazji Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan 23 stycznia w auli III Liceum Ogólnokształcącego im. Królowej Jadwigi w Inowrocławiu odbyła się debata pt. „Dwa płuca Europy: katolicyzm i prawosławie” z udziałem ks. prof. dr. hab. Jarosława Moskałyka oraz ks. płk. Mikołaja Hajduczeni.

Ks. prof. Moskałyk jest pracownikiem naukowym Zakładu Teologii Fundamentalnej i Ekumenizmu Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, na przestrzeni lat pełnił posługę wikariusza Kościoła greckokatolickiego w Bytowie i Miastku; był administratorem parafii greckokatolickiej w Olsztynie, Dobrym Mieście i Lidzbarku Warmińskim oraz duszpasterzem parafii greckokatolickiej w Berlinie. Ks. płk Hajduczenia jest duszpasterzem wspólnoty prawosławnej w Toruniu, dziekanem Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych Prawosławnego Ordynariatu Wojska Polskiego, pełni posługę proboszcza Cerkwi pw. św. Mikołaja w Toruniu i Prawosławnej Parafii Wojskowej pw. św. Michała Archanioła w Ciechocinku.

Temat dwóch płuc Europy, tak bliski Janowi Pawłowi II, jest dziś bardzo aktualny. Sformułowanie „dwa płuca” oznacza, że na dzieje i kulturę Europy składa się dorobek dwóch wielkich kręgów cywilizacyjnych: zachodnioeuropejskiego (łacińskiego) i słowiańsko-bizantyjskiego (zw. bizantyjskim). Ekumenizm był dla papieża Polaka jednym z priorytetów jego pontyfikatu. Wielkie nadzieje wiązał on z dialogiem z prawosławiem. Trudno o nim mówić bez zrozumienia perspektywy historycznej. Ks. prof. Jarosław Moskałyk i ks. płk Mikołaj Hajduczenia wyjaśnili zgromadzonemu audytorium przyczyny podziału Kościoła na Wschodni i Zachodni. Przypomnieli, iż symboliczną datą rozbicia Kościołów był rok 1054. Wówczas papież i patriarcha Konstantynopola wzajemnie obłożyli się klątwą. Nadmienili, że już w IV w. doszło do nieporozumień dogmatycznych pomiędzy chrześcijanami, m.in. o naturę Chrystusa. Rzeczywisty dialog katolicko-prawosławny formalnie zaczął być możliwy po zdjęciu ekskomunik w 1965 r. przez Pawła VI i Atenagorasa I. Ks. prof. Moskałyk, w myśl encykliki „Rerum orientalium” z 1928 r., przyznał, że odpowiedzialność za historyczny fakt separacji ciąży po obu stronach.

Prelegenci reprezentujący Kościół rzymskokatolicki obrządku bizantyjskiego i Kościół prawosławny zaznaczyli, iż należy poznawać to, co łączy, ale także to, co dzieli wyznawców obu konfesji. Różnice doktrynalne dotyczą: Filoque (pochodzenia Ducha Świętego), mariologii i dogmatu o nieomylności papieża. Ks. płk nie zgodził się w pełni ze stwierdzeniem, że właściwe zestawienie dogmatów pozwoliłoby na zbliżenie katolików i wyznawców prawosławia. W prawosławiu uznaje się tylko siedem przedrozłamowych soborów, dlatego proces dogmatyzacji jest niemożliwy do kontynuacji. Już Leon XIII w encyklice „Praeclara gratulationis” z 1894 r. odnosił się z wielkim szacunkiem do wyznania prawosławnego i jego duchowego bogactwa, sprzeciwiając się próbom latynizacji tego Kościoła.

Prelegenci rozprawiali również o odgórnych, jak i oddolnych inicjatywach prowadzących do zbliżenia pomiędzy katolikami i prawosławnymi. Ks. prof. Moskałyk wspomniał o Wspólnej Komisji katolicko-prawosławnej na rzecz dialogu teologicznego, której celem jest odnowienie pełnej jedności eklezjalnej. Prelegenci debatowali ponadto nad perspektywami owego dialogu i modelami jedności. Ostrożnie podchodzili do koncepcji prymatu honorowego Biskupa Rzymu. Wyznawcy obu Kościołów mają do zaoferowania właściwe sobie dziedzictwo duchowe. Kościoły rzymskokatolicki i prawosławny nie istnieją obok siebie i niezależnie od siebie, lecz stanowią wielość jednego i tego samego Kościoła Jezusa Chrystusa. Wysiłki ekumeniczne mają więc za zadanie przywrócenie jedności widzialnej, ponieważ jedność niewidzialna trwa nieprzerwanie. Prelegenci zgodzili się z moderatorem debaty, że chrześcijanie muszą rzetelnie, wytrwale, pokornie i odważnie szukać dróg zbliżenia i jedności bez względu na to, jakie trudności na tych drogach mogą się pojawić.

W debacie uczestniczyli: przedstawiciele Dyrekcji, Grona Pedagogicznego i młodzież z inowrocławskich szkół III LO im. Królowej Jadwigi, II LO im. Marii Konopnickiej i IV LO im. Jana Pawła II oraz mieszkańcy miasta i okolic. Patronatem honorowym debatę objął Prymas Polski abp Wojciech Polak.

J. Majewska 
Fot. Robert Szalow