Wniebowzięta i Ukoronowana
„Wielki to dzień i nad inne jakby jaśniejszy, w którym Dziewica królewska została wyniesiona do tronu Boga Ojca i posadzona na tronie. (…) Zbiera się cały zastęp aniołów, aby ujrzeć Królową, siedzącą po prawicy Pana Mocy w szacie złocistej w ciele zawsze niepokalanym”.
Tak o wniebowzięciu Najświętszej Maryi Panny pisał żyjący na początku XI wieku św. Piotr Damiani, kameduła, doradca papieży i doktor Kościoła. Święto przypadające 15 sierpnia jest jednym z najważniejszych i zarazem najstarszych świąt maryjnych obchodzonych zarówno na Zachodzie, jak i w Kościele wschodnim. Oficjalnie potwierdził je i dogmat o wniebowzięciu ustanowił jednak dopiero papież Pius XII w 1950 roku. Cztery lata później ogłosił święto przypominające o ukoronowaniu Maryi, które obchodzimy 22 sierpnia i co wspominamy w piątej tajemnicy chwalebnej różańca.
W Polsce kult Wniebowziętej rozwijał się wraz z szerzeniem się chrześcijaństwa i od początku był bardzo żywy. Świadczy o tym liczba kościołów wzniesionych ku czci Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej. Na trzy tysiące świątyń i kaplic dedykowanych Matce Bożej ponad 600 nosi wezwanie Wniebowzięcia NMP lub NMP Wniebowziętej. Wezwanie to – o czym czasami się zapomina – nosi także bazylika archikatedralna w Gnieźnie. Tytuł ten zyskała niejako naturalnie, wraz z ogłoszeniem Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej patronką utworzonej w 1000 roku metropolii gnieźnieńskiej. Wniebowzięciu dedykowany jest także gnieźnieński kościół franciszkanów, gdzie Matka Boża czczona była od najdawniejszych czasów i nieprzerwanie mimo wielu dziejowych zawieruch. Tytuł Wniebowzięcia NMP nosi w archidiecezji gnieźnieńskiej jeszcze siedem innych świątyń. Do najstarszych należą: bazylika w Trzemesznie, której dzieje sięgają X wieku i wiążą się z przybyciem do grodu benedyktynów oraz wrzesińska fara, której obok Wniebowzięcia NMP patronuje św. Stanisław – biskup i męczennik. Równie bogatą historią może się poszczycić parafia w niewielkim Słomowie w dekanacie rogozińskim, gdzie pierwszą świątynię wybudowano i uposażono pod koniec XIV stulecia. Wezwanie Wniebowzięcia NMP noszą także kościoły w Budzisławiu Kościelnym, Niemczynie, Łopiennie i Wągrowcu, gdzie swego czasu rezydowali cystersi, a teraz posługują ojcowie paulini. Ponadto sanktuarium w Dąbrówce Kościelnej szczyci się wezwaniem NMP Wniebowziętej. We wszystkich świątyniach 15 sierpnia odbywają się uroczystości odpustowe.
W polskiej tradycji święto Wniebowzięcia NMP zwane jest także świętem Matki Bożej Zielnej. W kościołach święci się bukiety ziół i kwiatów. W dawnych czasach, szczególnie na wsiach, były one naprawdę okazałe i mieściły dodatkowo owoce, zboża, a nawet warzywa, a więc to wszystko, czego w gospodarstwie zabraknąć nie mogło. Poświęcone 15 sierpnia bukiety przechowywano starannie i ze czcią, najczęściej zatknięte za świętymi obrazami. Sięgano po nie w czasie choroby ludzi i zwierząt. Wierzono, że już sama ich obecność chroni domostwo i całe gospodarstwo przed uderzeniem pioruna, powodzią, szkodnikami i innymi nieszczęściami.
