Zmarła dr Jadwiga Rył

W środę 3 lipca, po długiej chorobie, zmarła dr Jadwiga Rył, długoletnia kustosz Biblioteki Katedralnej. Uroczystości pogrzebowe odbędą się 5 lipca o godzinie 10.00 w Łomiankach. Zmarłą polecamy Bożemu miłosierdziu.

 

Tekst o śp. Jadwidze Rył „Przewodnik Katolicki” 2004

Doktor Jadwiga Rył, długoletnia kustosz Biblioteki Katedralnej, trafiła do gnieźnieńskiego Archiwum Archidiecezjalnego trochę przez przypadek. Blisko pół wieku temu, gdy studiowała filologię romańską na Uniwersytecie Warszawskim, w jednym z kościołów stolicy zorganizowano cykl wykładów, które prowadził ks. kard. Stefan Wyszyński. Nie opuściła żadnego. Zapraszała innych. Pewnego dnia duszpasterz akademicki i jednocześnie ówczesny kapelan Prymasa Polski zapytał ją, czy nie podjęłaby się wykonania pewnej pracy. Szukano kogoś, kto zna łacinę i mógłby przygotować solidną dokumentację źródłową dla monografii o gnieźnieńskiej Bazylice Prymasowskiej. Zgodziła się. Zbieranie i systematyzowanie archiwalnych materiałów zajęło jej trzy lata.

„Biblioteka mieściła się wówczas w pomieszczeniach dobudowanych w osiemnastym wieku do północnej części katedry” – wspominała. – Na parterze urządzono lektorium, wyżej natomiast magazyny. Zaadaptowano na nie strych nad całą nawą boczną bazyliki oraz kilka kondygnacji w przylegającej do biblioteki wieży. Warunki były trudne, miejsca niewiele, ale pracowało się z radością.

Archiwum Archidiecezjalne, a zwłaszcza stanowiąca jeden z jego działów Biblioteka Katedralna, zawsze były oczkiem w głowie Prymasa Tysiąclecia. Odwiedzał je regularnie. Pytał o różne szczegóły. Pani Jadwiga wspominała te wizyty z nieukrywanym wzruszeniem. „To był wspaniały człowiek. Miał w sobie ogromny hart ducha i jednocześnie niewyczerpane pokłady życzliwości. Bardzo mu zależało, by te bezcenne zbiory przetrwały i służyły przyszłym pokoleniom. Niestety, księgozbiór już wówczas był bardzo uszczuplony. W 1942 roku hitlerowcy przetransportowali zgromadzone w bibliotece dzieła do Poznania, a cenniejsze rękopisy wywieźli w głąb Rzeszy. Wróciły do Gniezna w 1958 roku z Moskwy. Odszukanie i sprowadzenie reszty woluminów wymagało ogromnego nakładu pracy i pochłonęło mnóstwo czasu. Część nie przetrwała wojny, część była w opłakanym stanie. Niektóre leżały kilka lat w błocie i po prostu „skamieniały”. Inne były zbutwiałe i poważnie uszkodzone. Brakowało okładek, kart tytułowych, a niekiedy także kilkudziesięciu, a nawet kilkuset stronic. Ich „tożsamość” ustalano na podstawie zachowanej treści. Było to niezwykle karkołomne i czasochłonne zadanie, niemniej bezcenny zbiór wrócił tam, gdzie od wieków było jego miejsce – na Wzgórze Lecha.

Doktor Jadwiga Rył opiekowała się Biblioteką Katedralną przez kilkadziesiąt lat. W oparciu o zebrane przez nią materiały źródłowe wydano m.in. dwutomową monografię Bazyliki Prymasowskiej w Gnieźnie, katalog przechowywanych w Archiwum cennych rękopisów oraz katalog inkunabułów otrzymanych z seminarium gnieźnieńskiego. Przez sześć lat wykładała w murach tej szacownej uczelni język francuski. Uczyła m.in. obecnego arcybiskupa metropolitę poznańskiego abp. Stanisława Gądeckiego, biskupa Astany w Kazachstanie abp. Tomasza Petę, biskupa łowickiego bp. Andrzeja Dziubę oraz biskupa legnickiego bp. Zbigniewa Kiernikowskiego. Przez pewien czas współpracowała także z Biblioteką Narodową oraz British Museum w Londynie. O swojej długoletniej pracy w gnieźnieńskim Archiwum Archidiecezjalnym mówiła: benedyktyńska.

B. Kruszyk